Powstanie miejsce pamięci w dawnej siedzibie Gestapo w Tarnowie
W piątek 12 września odbyła konferencji prasowej dotyczącej faktu przekazania przez Miasto Tarnów na rzecz Muzeum Ziemi Tarnowskiej – Instytucji Kultury Województwa Małopolskiego – pomieszczeń w kamienicy przy ul. Urszulańskiej 18 w Tarnowie. W miejscu, gdzie w Tarnowie w czasie II wojny światowej mieściła się katownia niemieckiego Gestapo, planowane jest powstanie miejsca pamięci.
W spotkaniu z dziennikarzami wzięli udział: Łukasz Smółka – Marszałek Województwa Małopolskiego, Ryszard Pagacz – Wicemarszałek Województwa Małopolskiego, Maciej Włodek – Zastępca Prezydenta Tarnowa, Kazimierz Kurczab – Dyrektor Muzeum Ziemi Tarnowskiej.
Rys historyczny
Kamienice przy ul. Urszulańskiej 18 i 20 należą do jednych z najbardziej tragicznych miejsc w historii Tarnowa. Od 7 listopada 1939 r. do 16 stycznia 1945 r. mieściła się tam siedziba Gestapo – niemieckiej tajnej policji, która stosując brutalne tortury, bezwzględnie zwalczała wszelkie przejawy oporu.. W piwnicach urządzono cele więzienne, na niższych kondygnacjach – sale przesłuchań, a wyższe piętra zajmowała administracja oraz mieściły się w nich mieszkania funkcjonariuszy. Gestapowców, których liczba w okresie wojny mogła sięgnąć przeszło 70, charakteryzowała niezwykła brutalność. Szacuje się, że w ciągu przeszło 5 lat funkcjonowania katowni na przesłuchania trafiło co najmniej kilkanaście tysięcy osób, w tym więźniowie tarnowskiego Zakładu Karnego. Wielu z nich, wskutek doznanych tortur, nie chcąc zdradzić współtowarzyszy działalności konspiracyjnej, zginęło na Urszulańskiej.
Ks. dr Jan Bochenek w książce „Na posterunku. Kartki z dziejów kościoła tarnowskiego w czasie okupacji niemieckiej” pisał:
– Dochodziły słuchy o strasznych badaniach przy ul. Urszulańskiej. Wiadomości były niesamowite. Mówiono o śledztwach więziennych, o strasznych badaniach, w czasie których torturowano, zabijano o celach śmierci o przebywaniu o głodzie i chłodzie. Krew się ścinała w żyłach, kiedy opowiadano. (…) Majora Gątarskiego przyniesiono z Gestapo na noszach. Nogi jego były jedną siną krwawą bryłą. Jeszcze ciepłego przyniesiono po badaniu zamordowanego kapitana Pilcha. Zakatowany, umiera powszechnie lubiany dyrektor Gładyszowski (…).
Przekazanie kamienicy
29 sierpnia 2025 r. aktem notarialnym Miasto Tarnów przekazało w formie darowizny na rzecz Muzeum Ziemi Tarnowskiej część pomieszczeń w kamienicy przy ul. Urszulańskiej 18 – łącznie ponad 200 m² powierzchni. Składają się na nie lokal na parterze oraz kilkanaście piwnic. W 2026 roku planowane jest opracowanie kompleksowej dokumentacji technicznej dotyczącej adaptacji pomieszczeń na cele muzealne i stworzenia miejsca pamięci. Rozpoczęcie prac inwestycyjnych przewidziane jest na 2027 rok. Nowa placówka będzie łączyć nowoczesne rozwiązania ekspozycyjne z poszanowaniem tragicznej historii tego miejsca. Znajdą się tam m.in. przestrzenie do prowadzenia lekcji muzealnych dla uczniów. Funkcje muzealne zostaną zaprojektowane w taki sposób, aby nie zakłócać życia lokatorom mieszkającym w kamienicy.
Środki na realizację przedsięwzięcia mają zostać zapisane w budżecie Województwa Małopolskiego.
Starania o utworzenie miejsca pamięci przy ul. Urszulańskiej trwały od wielu lat.
W 2017 r. miasto Tarnów zakupiło część pomieszczeń w ww. kamienicy. W 2021 r. dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, na zlecenie miasta powstała koncepcja ekspozycji oraz szczegółowa dokumentacja funkcjonalno-programowa inwestycji. W grudniu 2024 r. Rada Miejska w Tarnowie przyjęła uchwałę o wyrażeniu zgody na darowiznę nieruchomości na rzecz Muzeum Ziemi Tarnowskiej, co pozwoliło na podjęcie dalszych działań.
—
Muzeum Ziemi Tarnowskiej
Konferencja prasowa
Galeria zdjęć – Urszulańska