Trudne borzęcińskie drogi do niepodległości / zdjęcia

15 sierpnia, w dniu Święta Wojska Polskiego oraz 101. rocznicy Cudu nad Wisłą – bitwy, uznawanej za jedną z najważniejszych w dziejach świata, obchodzono w Borzęcinie uroczystość patriotyczną, podczas której uhonorowano mieszkańców Borzęcina i okolic, poległych na frontach I wojny światowej, w Powstaniach Śląskich, walkach o Lwów w 1920 r. i wojnie polsko-bolszewickiej. Na cmentarzu parafialnym w Borzęcinie Górnym dokonano uroczystego odsłonięcia tablicy epitafijnej na grobie Adama Sadowskiego, żołnierza II Brygady Legionów Polskich. Wydarzenie uzupełniły także Apel Pamięci, okolicznościowe przemówienia oraz koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu Strażackiej Orkiestry ze Starego Wiśnicza. Zebrani obejrzeli wystawę pt. „Dla Ciebie, Polsko. W stulecie czynu legionowego” przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie. Specjalnie na tę uroczystość Gminny Ośrodek Kultury w Borzęcinie we współpracy z Lucjanem Kołodziejskim – nieocenionym badaczem lokalnej historii Borzęcina i okolic, wydał wyjątkowy, 32-stronicowy egzemplarz „Kuriera Borzęckiego”, w którym opisano tragiczne losy ponad 260 mieszkańców Borzęcina, Bielczy, Przyborowa, Łęk i Warysia, walczących w latach 1914-1921 na wielu wojennych frontach o przywrócenie Polski na mapę Europyi jej przyszłe granice. Zorganizowana uroczystość była próbą przypomnienia o Ich poświęceniu i ofierze z życia złożonej na ołtarzu Ojczyzny.

Organizatorzy wydarzenia: Gminny Ośrodek Kultury w Borzęcinie oraz Lucjan Kołodziejski – nauczyciel historii w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Borzęcinie Górnym. Uroczystość odbyła się pod honorowym patronatem Wójta Gminy Borzęcin Janusza Kwaśniaka, Proboszcza Parafii w Borzęcinie Górnym ks. Mikołaja Pieca oraz Przewodniczącego Rady Gminy Borzęcin Czesława Małka.

Modląc się za zmarłych

W kościele pw. NNMP w Borzęcinie Górnym w intencji wszystkich poległych w tamtych trudnych czasach modlili się proboszcz parafii ks. Mikołaj Piec oraz dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie ks. Krzysztof Kamiński. W homilii ks. Krzysztof mówiąc o patriotyźmie wracał do przeszłości Narodu i Ojczyzny. – Chrzest i wiara stały u początku naszej państwowości i w jakiejś mierze polskości. Od tego momentu Bóg i Naród tak ściśle splotły się ze sobą, że Polska bez Boga traciła swoje serce, które przez tysiąclecie dawało mu życie. Żadne mocarstwo ziemskie nie mogło zniszczyć narodu polskiego, chociaż udało się wymazać kraj na wiele lat z map Europy. Pozostał jednak naród, pozostała polskość, a na nią składało się wiele narodów, kultur i religii. Pod polskim niebem i na polskiej ziemi obok siebie żyli, tworzyli własny obyczaj i kulturę katolicy różnych obrządków, prawosławni, protestanci, żydzi i muzułmanie. (…) Polakami stawali się Ci, którzy Polakami zostać chcieli bez względu na swoje pochodzenie czy pochodzenie swoich przodków. Dzięki temu ukształtował się w polskiej kulturze model patriotyzmu gościnnego. I takiego patriotyzmu trzeba nam się uczyć dzisiaj, do takiego patriotyzmu wracać, tak na patriotyzm patrzećm i tak go kształtować, bo to prawdziwie chrześcijański kształt patriotyzmu.

Zwracał uwagę na trudne i zawiłe drogi do niepodległości. – Legionista Adam Sadowski, który urodził się tu pod borzęcińskim niebem, kiedy trzeba było się bić o wolność Ojczyzny, jako kilkunastoletni chłopak poszedł i zginął za Polskę i dla Polski, za Borzęcin – wszak to była jego mała ojczyzna, którą znał, w której się kształtował i z której wyszedł. (…) Dzisiaj wspominamy tych, którzy przelali krew za naszą Ojczyznę w latach 1914-1921. (…) Uroczystość jest okazją do spłaty zaciągniętego u Nich długu – przez pamięć, szacunek, modlitwę i to, że tutaj jesteśmy.

Pamięci zmarłych

Po mszy św., na cmentarzu parafialnym miało miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy epitafijnej ufundowanej przez Krakowski Oddział Instytutu Pamięci Narodowej na grobie legionisty Adama Sadowskiego. Po jej poświęceniu okolicznościowe wiązanki kwiatów złożyli Marcin Sadowski oraz Dominika Pasich z IPN Kraków. Wartę honorową pełnili członkowie Związku Strzeleckiego „Strzelec” J.Piłsudskiego, Jednostka Strzelecka im. płk. Hałacińskiego w Brzesku.

Dalsza część uroczystości miała miejsce przed budynkiem Domu Kultury. Po wciągnięciu flagi państwowej na maszt i odśpiewaniu hymnu odbył się Apel Pamięci, który poprowadził Roman Głowacki – chorąży ZS „Strzelec”. Wartę honorową przed pomnikiem pełnili członkowie Grupy Rekonstrukcyjnej II Brygady Legionów Polskich, w której ponad 100 lat temu służbę pełnił Adam Sadowski. Po uroczystym Apelu Pamięci, kwiaty przed Pomnikiem Poległych i Pomordowanych Mieszkańców Borzęcina złożyli: delegacja samorządu gminy Borzęcin, przedstawicielka IPN Kraków oraz przedstawiciele lokalnej społeczności.

Historia nauczycielką życia

W okolicznościowym przemówieniu wójt Janusz Kwaśniak mówił: – W dniu Święta Wojska Polskiego ustanowionego na pamiątkę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej, stoczonej w dniach 12–15 sierpnia 1920 roku w czasie wojny polsko – bolszewickiej na przedpolach Warszawy, obchodzimy w Borzęcinie gminną uroczystość patriotyczną pn. „Borzęcińskie Drogi do Niepodległości 1914-1921”.

W tym dniu, w sposób szczególny nawiązujemy do historii wspominając Mieszkańców Gminy Borzęcin, którzy w walce o Wolną i Niepodległą Rzeczpospolitą na Ołtarzu Ojczyzny złożyli najwyższą ofiarę. (…) Dzisiaj, po wielu latach od tamtych wydarzeń musimy pielęgnować i budować patriotyzm, który nie tylko wpatrzony jest w przyszłość, ale ma głębokie korzenie w przeszłości. Sięgając w głąb historii Narodu Polskiego musimy pamiętać, że „Historia magistra vitae est” – „Historia nauczycielką życia”, że należymy do tych szczęśliwych pokoleń, którym nie wolno zmarnować i zaprzepaścić wypracowanego dorobku poprzednich pokoleń.

Wójt Kwaśniak podziękował wszystkim tym, którzy przyczynili się do organizacji uroczystości: Gminnemu Ośrodkowi Kultury, krakowskiemu oddziałowi Instytutu Pamięci Narodowej oraz Lucjanowi Kołodziejskiemu – historykowi, którego wkład w dokumentowanie nieodkrytych kart historii gminy Borzęcin i jej mieszkańców jest bezcenny.

Głos zabrał także Roman Głowacki – przedstawiciel Komendy Głównej Związku Strzeleckiego „Strzelec” J. Piłsudskiego, który przybliżył historię Legionów. – Z inspiracji Józefa Piłsudskiego powstał we Lwowie konspiracyjny Związek Walki Czynnej – pierwsza niepodległościowa organizacja paramilitarna stanowiąca zalążek Wojska Polskiego. Jej założycielem był Kazimierz Sosnkowski, późniejszy szef sztabu I Brygady Legionów, a w czasie II wojny światowej Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych. ZWC poprzez skupienie w swoich szeregach wielu środowisk niepodległościowych działających na ziemiach polskich oraz na emigracji, doprowadził do powstania Związków Strzeleckich i Legionów Polskich, które w znaczącym stopniu przyczyniły się do odzyskania niepodległości, a następnie stanowiły kadrę Wojska Polskiego.

Przypomniał także szlak bojowy żołnierzy z I, II i III brygady walczących w bitwach pod Kostiuchnówką, Rokitną, Mołotkowem, Rafajłowej, Rarańczą, ale także blisko, bo pod Łowczówkiem, Nowym Sączem, Limanową czy Mszaną Dolną. – Mówi się, że pierwsza brygada to byli inteligenci, szlachcice ta druga to narodowcy, a ta trzecia chłopi. Ale dla legionistów nieważne były pochodzenie i majątek. Tam była jedna tylko myśl – wolna Polska! I przelewali za to swoją krew, często w heroicznych bojach. Zdarzały się i takie dramatyczne sytuacje, jak np. pod Łowczówkiem, gdzie po jednej stronie, w wigilijną noc, Polacy śpiewali kolędy po Polsku (legioniści), a po drugiej stronie Polacy wcieleni do Armii Rosyjskiej. Chwała Im za wolną Polskę. Cześć Ich Pamięci!

Z szacunkiem do przeszłości

Do zgromadzonych przemówił także Lucjan Kołodziejski, który na wstępie przypomniał, że w walkach o niepodległość Polski, na frontach I wojny światowej, w powstaniach śląskich, wojnie polsko – bolszewickiej uczestniczyło kilkuset mieszkańców z terenu obecnej gminy Borzęcin. W wydanej przez Gminny Ośrodek Kultury w Borzęcinie publikacji pn. „Borzęcińskie drogi do Niepodległości 1914-1921” przypomniał ich imiona, nazwiska i krótkie biogramy. – Setki młodych mężczyzn powołano z Borzęcina w szeregi armii austro-węgierskiej, aby walczyli na jej frontach. Korzystając z wielu źródeł, opracowałem listę 154 poległych żołnierzy – mieszkańców Borzęcina i Przyborowa. Jeszcze więcej było rannych, okaleczonych zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Wielu dostało się do niewoli. Grupa około 30 młodych Borzęcan wstąpiła w 1914r. do Legionów Polskich. Celem ich była nie tyle pomoc wojskom państw centralnych, co wywalczenie niepodległej Polski. Wśród legionistów był Adam Sadowski, syn właściciela ziemskiego Konstantego Sadowskiego z Borzęcina.(…) Młody, 20-letni ochotnik, zginął za Polskę jako ułan w Legionach Polskich. Oddał to, co każdy z nas ma najcenniejsze – swoje życie. Borzęcin, jego mała Ojczyzna, pamięta o nim i o pozostałych poległych (ich imiona i nazwiska wyryto stalowym rylcem na granitowych Tablicach Pamięci przy Pomniku Poległych w I i II wojnie światowej).

Kołodziejski podziękował także za współpracę w organizacji wydarzenia i przygotowaniu okolicznościowego numeru „Kuriera Borzęckiego”.

– Zaprezentowane zdjęcia i informacje są efektem wieloletniej pasji szukania i gromadzenia pamiątek z przeszłości. Dzięki życzliwości i owocnej współpracy pamięć o wielu synach Borzęcina i okolic została ocalona od zapomnienia i przekazana następnym pokoleniom. (…) Groby Borzęcan i mieszkańców ościennych miejscowości rozrzucone są po terytorium Rosji, Białorusi, Włoch, Rumunii czy Ukrainy. Dziękuję wszystkim za udział w wydarzeniu. Wasza dzisiejsza obecność świadczy o miłości do naszej małej ojczyzny.

W nawiązaniu do tych słów warto także wrócić do słów wypowiedzianych w trakcie przemówienia przez wójta Janusza Kwaśniaka: – Wielki mąż stanu Józef Piłsudski mówił: Ten, kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.

Pamiętajmy o nich przy kolejnych, patriotycznych wydarzeniach.

—

Piotr Kania

Fot. Maciej Mazur