Regionalny wtorek / Minęła 105. rocznica urodzin aktora Jerzego Petersa

Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku przeniosła część swojej działalności kulturalnej i edukacyjnej do Internetu.

Od początku listopada 2020 r. na stronie internetowej i w mediach społecznościowych biblioteki publikowane są różnego rodzaju treści promujące kulturę, czytelnictwo i region brzeski, m.in.: recenzje książek, ciekawostki regionalne, kulisty z życia biblioteki, filmiki z zajęciami dla dzieci, wpisy okolicznościowe, propozycje oferty kulturalnej online.

We wtorki na stronie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brzesku publikowane są artykuły związane z historią Powiatu Brzeskiego. Poniżej kolejny, czterdziesty dziewiąty już z kolei tekst, jaki został opublikowany w tej serii.

Archiwum działu „Regionalny wtorek” <==

—

Teatr był całym jego życiem. Pasja, którą realizował najpierw amatorsko, potem zawodowo, pochłaniała go całkowicie. Lubił zmiany. Występował w Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, Teatrze Rozmaitości (obecnie Teatr Bagatela) w Krakowie, w teatrach w Częstochowie i Kielcach. 15 maja minęła 105. rocznica urodzin Jerzego Petersa, brzeskiego aktora i malarza.

Jerzy Peters urodził się 15 maja 1918 roku w Krakowie. Jego ojciec, Adam, był lekarzem powiatowym w przedwojennym Brzesku, matka – Cecylia z Łapickich pochodziła z Tłumacza w obecnej Ukrainie. W 1923 roku doktor Adam Peters rozpoczął budowę willi w Brzesku, gdzie przeprowadził się z rodziną.

Ważnym okresem w życiu Jerzego Petersa były lata gimnazjalne spędzone w Wadowicach, gdzie jego ojciec przeniósł się po śmierci Cecylii i powtórnym ożenku. W Wadowicach w „Sokole” Jerzy Peters grał w przedstawieniach u boku Karola Wojtyły. Z tych czasów pochodzi zdjęcie wykonane po spektaklu „Zygmunta Augusta” Stanisława Wyspiańskiego, w którym przyszły papież zagrał rolę tytułową, zaś Jerzy Peters – Piotra Kmitę. Przyjaźnie Jerzego Petersa zawarte w wadowickim gimnazjum im. Marcina Wadowity przetrwają do końca jego życia. Koledzy ze szkoły będą się spotykać, pisać do siebie, podtrzymywać wzajemne relacje. Do dzisiaj w archiwum rodzinnym Petersów zachowała się korespondencja aktora z przyszłym papieżem Janem Pawłem II.

W 1939 roku Jerzy Peters ukończył Liceum im. Sienkiewicza w Krakowie, tutaj też zastał go wybuch wojny. Podczas okupacji uczęszczał do Szkoły Przemysłu Artystycznego. Wtedy narodziła się bliska znajomość Petersa z Bolesławem Książkiem – projektantem ceramiki, „czarodziejem” z Łysej Góry. Jerzy Peters dwukrotnie w czasie wojny był wywieziony na przymusowe roboty; najpierw do Niemiec, potem do Austrii. Z pierwszych zwolniono go na pogrzeb ojca; wówczas do Niemiec już nie powrócił i ukrywał się u rodziny w Solinie. W tym okresie poznał swoją przyszłą żonę – Anastazję Tokarczyk, z którą po ślubie zamieszkał w Krakowie. Wywieziony z żoną na roboty do Austrii, pod koniec wojny przedostał się do Szwajcarii, skąd w 1946 roku powrócił do Polski.

Po wojnie artysta pracował jako urzędnik w Brzesku w PZU, jednocześnie grał dalej w teatrze amatorskim. Był to teatr tarnowski, który z czasem przekształcił się w teatr zawodowy (1954 r.). W dorobku scenicznym Petersa znalazły się m. in. rola Radosta w „Ślubach panieńskich”, ojca Scholastyka w „Igraszkach z diabłem”, a także tytułowa w przedstawieniu „Ojciec Goriot” (ostatnia rola). W listopadzie 1957 roku aktor przeniósł się do Teatru Rozmaitości w Krakowie (obecnie Teatr Bagatela), gdzie występował m.in. w „Chacie wuja Toma” i „Jadzi wdowie”. W maju 1958 roku Jerzy Peters zdał eksternistyczny egzamin aktorski. W latach 60. występował ponownie w Teatrze im. L. Solskiego w Tarnowie, po czym przeniósł się do Kielc (na dwa sezony 1969/70-1972/73), a następnie do Częstochowy (1973/74-1977/78). Ostatnie lata pracy aktora przypadają ponownie na teatr w Kielcach (od 1978 roku).

Jerzy Peters grał przede wszystkim role charakterystyczne, wielokrotnie doceniane przez krytyków. Niejednokrotnie gościł także ze swoimi sztukami w Brzesku. Przebieg jego pracy scenicznej łatwo prześledzić, gdyż sam aktor zapisywał swoje role w specjalnym notatniku; począwszy od tych z czasów szkolnych. To skrupulatnie prowadzone kalendarium znajduje się obecnie w Muzeum Regionalnym w Brzesku.

Jerzy Peters oprócz aktorstwa zajmował się także malarstwem. Wśród szkiców i akwareli pozostawionych przez artystę znajdują się pejzaże, portrety odgrywanych przez niego postaci, autoportret, portret córki Zuzanny. Był także korespondentem „Dziennika Polskiego”, pisał m. in. artykuły o wydarzeniach artystycznych i kulturalnych w Brzesku.

Aktor zmarł 13 listopada 1979 roku w Kielcach. Ostatnim spektaklem z jego udziałem była „Ballada o rewolucji”, którego premiera odbyła się 6 listopada 1979, kilka dni przed jego śmiercią.

Źródła: wywiady zrealizowane z p. Zuzanną Peters-Musiał znajdujące się w archiwum PiMBP w Brzesku, Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski.

Fot. 1. Jerzy Peters, lata 70. XX wieku, fotografia z archiwum rodzinnego.
Fot. 2. Portret córki Zuzanny namalowany przez artystę.
Fot. 3. Jerzy Peters – autoportret.
Fot. 4.W dramacie „Zygmunt August” wraz z Karolem Wojtyłą w Sokole Wadowice; pośrodku Karol Wojtyła w tytułowej roli, Jerzy Peters jako Piotr Kmita.
Fot. 5. Afisz do przedstawienia „Zygmunt August” St. Wyspiańskiego.
Fot. 6. Uczniowie gimnazjum z Wadowic na wycieczce w Wieliczce w 1936 r. Pierwszy z lewej Karol Wojtyła, pierwszy z lewej w górnym rzędzie Jerzy Maria Peters.
Fot. 7. Jerzy Peters – aktor charakterystyczny.

—

PiMBP w Brzesku